dziennik 2010-06-18 07:44:04

Wczoraj z Nowego Jorku przyszła wiadomość o śmierci Elżbiety Czyżewskiej. Była chora, wiedzieliśmy to. Ostatni raz widziałam Ją w Nowym Jorku po pokazie filmu „Tatarak” . Po projekcji stałyśmy długo na ulicy.Smutno. Po długim milczeniu kiedy nie bardzo wiedziałyśmy o czym rozmawiać, zapytała – a jak ty się czujesz? Nie bardzo wiedziałam co odpowiedzieć. Pocałowałyśmy się w policzek i poszłam do swoich obowiązków, a ona, drobniutka, drżąca została jeszcze jakiś czas na miejscu. Odwracałam się wielokrotnie i machałam do niej. Stała. Wiedziała zawsze, że miałam do Niej stosunek bałwochwalczy, że Ją uwielbiałam, Jej aktorstwo na którym się ” kształciłam”, którym się karmiłam. Elżbieta jest jedną z kobiet, które złożyły się ana portret Elżbiety z ” Białej bluzki” Rozmawiałam z Nią kilkakrotnie o tym. Miała pretensje do Agnieszki Osieckiej za umieszczenie kilku szczegółów. Pogniewały się i do końca życia Agnieszki nie pogodziły, nie spotkały. Tuż przed śmiercią Agnieszki, Elżbieta zadzwoniła do mnie w nocy – proszę cie idź do Agnieszki z telefonem w ciągu dnia i ja wtedy zadzwonię, uproś  ja żeby przyjęła telefon, muszę się z nią pogodzić przed jej śmiercią. Ale w ciągu dnia Agnieszka była niedostępna, było za późno.Wczoraj umarła Elżbieta. Wspaniała aktorka, tragiczny los, smutne życie, traumatyczna historia, zmarnowany skarb. Mam przed oczami Ją, cudowną, w filmach które zagrała przed wyjazdem do Ameryki, przede wszystkim scenę w łazience z filmu ” Wszystko na sprzedaż”.  Wiem o Niej dużo, Agnieszka wciąż o Niej mówiła, wspominała Ją, Elżbieta przypominała jej się wciąż, szczegóły, zachowania, tembr głosu, śmiech, depresje które przeżywała u Agnieszki w Jej słynnym pokoiku na Saskiej Kępie. Dziś młode pokolenia nie wiedzą kto to jest Elżbieta Czyżewska, zadają pytania, kiedy mówię że była pierwowzorem bohaterki ” Białej bluzki” – smutnieję w takich momentach zawsze i ściska mi gardło. Nie wiedzieć kto to Elżbieta, nie mieć z sercu tego głosu, na pól krzywego na pól radosnego uśmiechu, śmiechu, to wielka dziura. Elżbieta w Ameryce się nie odnalazła. Pracowała, trochę grała, uczyła aktorstwa Meryl Streep miedzy innymi, ale sama zatraciła się tam z depresji, rozpaczy , nostalgii i protestu ze tak musiało się to życie potoczyć. Wyjechała z Polski u szczytu sławy i popularności, z mężem amerykańskim Żydem, wybitnym dziennikarzem, pisarzem,  po 68 roku. Kochała go bardzo, dla niego poświęciła wszystko, a potem zaczęła pić na okrągło. Ten pierwszy okres amerykański to zakrzykiwanie, zapijanie tęsknoty i żal…
Piszę, piszę i coraz bardziej mi żal, źle, smutno ….Mam Ją w oczach, samiutką na ulicy nowojorskiej.
Za każdym razem kiedy przyjeżdżałam do Nowego Jorku, przychodziła do teatru, siadała w garderobie i nie wychodziła na widownie nigdy . Zapytałam dlaczego, kiedyś kiedy przyjechaliśmy z „Kto się boi Wirginii Woolf” odparła- nie, nie mogę tego zobaczyć, zobaczyć was na scenie, boję się że trafił by mnie szlak. Siedziała przy mnie w garderobie i patrzyła jak się malowałam….a potem zostawała tam i czekała aż wrócimy ze sceny, paląc papierosy bezustannie i drżąc. Kiedy w Białej bluzce mówię – trzęsie mnie taka leciutka febra, ale to może nawet miłe jest, kołdrę mi kopiłaś za krótką, a może to taki dzień. Co za dzień. Pada albo nie pada. Przyniosło by się kota z podwórka nie byłoby źle….myślę o Elżbiecie szczególnie.
Dziś imieniny Elżbiety.  Pogrzeb Pawła Rakowskiego, mojego ulubionego producenta, wszystkie Teatry Telewizji, ” Pestkę ” zrobiłam u Niego i dzięki niemu. Byliśmy rówieśnikami, razem debiutowaliśmy w kinematografii ja jako aktorka On jako producent…Co za dzień! Pada, albo nie pada! Przyniosłoby się kota z podwórka, położyło by się drania na kołdrze, nie byłoby źle…

A ja wieczorem gram ” Boską!”. Zawsze gram Boska jak ktoś umiera.. i muszę się tak śmiać, śmiać  i bawić…śmiej się pajacu….Już niedługo moje stanie na koniec roli, twarzą do czarnego horyzontu teatralnego, tyłem do widowni, będzie tylko apelem poległych.

Niech słonce dziś zajdzie, choćby na chwilę.

Role zrobione w Polsce …

• 1960: Mąż swojej żony, jako Renata
• 1961: Zaduszki jako porucznik „Listek”
• 1961: Złoto jako Dorota
• 1961: Zuzanna i chłopcy jako Monika
• 1962: Dom bez okien jako Teresa
• 1962: Dziewczyna z dobrego domu jako Krystyna
• 1962: Walter P-38 jako kelnerka
• 1963: Godzina pąsowej róży jako Ania
• 1963: Milczenie jako Kazia
• 1963: Żona dla Australijczyka jako Hanka Rębowska
• 1963: Gdzie jest generał… jako Marusia
• 1964: Rysopis jako Teresa; Barbara, żona Leszczyca
• 1964: Rękopis znaleziony w Saragossie jako zalotna Frasquetta
• 1964: Giuseppe w Warszawie, jako Maria
• 1964: Obok prawdy jako Magda, córka Bartoszka
• 1964: Pierwszy dzień wolności, jako Luzzi
• 1964: Przerwany lot jako Urszula
• 1965: Niekochana jako Noemi
• 1965: Kapitan Sowa na tropie (serial TV) jako Józefina
• 1965: Walkower jako Dziewczyna na dworcu
• 1965: Święta wojna jako Gabrysia
• 1966: Małżeństwo z rozsądku jako Joanna
• 1966: Ktokolwiek wie… jako Czyżewska
• 1966: Klub profesora Tutki (serial TV, odc, 5) jako dziewczyna z Alp
• 1968: Wszystko na sprzedaż jako Ela