100 LAT NIEPODLEGŁOŚCI 1918-2018.

Krystyna Janda: ukłony dla nich za wszystko, co nam dali

100 LAT NIEPODLEGŁOŚCI 1918-2018. Z okazji stulecia, moja absolutnie
subiektywna lista artystów, dla których podziękowania i ukłony za wszystko, co nam
dali. Prawie nie dotykam mojego pokolenia i tych potem, bo się boję oceniać albo boję tego, że tych najbliżej nie widać wyraźnie. Wybaczcie.
Tych o których zapomniałam, przepraszam, nie sposób samej, w jedną długą bezsenną noc, nikogo nie zgubić, być może, nawet tego kogoś naj-, najważniejszego.

MAGDALENA ABAKANOWICZ, WITOLD ADAMEK, KAROL ADWENTOWICZ, JERZY AFANASJEW, KAZIMIERZ AJDUKIEWICZ, DELFINA AMBROZIAK, NINA ANDRYCZ, JADWIGA ANDRZEJEWSKA, JERZY ANDRZEJEWSKI, BEATA ARTEMSKA, JERZY ANTCZAK, PAWEŁ ALTHAMER, ADAM ASNYK, ANNA AUGUSTYNOWICZ, TEODOR AXENTOWICZ, ERWIN AXER, OTTO AXER, IRENA BABEL, GRAŻYNA BACEWICZ, KRZYSZTOF KAMIL BACZYŃSKI, DANUTA BADUSZKOWA, TADEUSZ BAIRD, STEFAN BANACH, EWA BANDROWSKA-TURSKA, TERESA BUDZISZ-KRZYŻANOWSKA, ANDRZEJ BARAŃSKI, HENRYK BARANOWSKI, STANISŁAW BARAŃCZAK, ALEKSANDER BARDINI, BOGUSŁAW BARNAŚ, ELŻBIETA BARSZCZEWSKA, MIROSŁAW BAŁKA, MICHAŁ BAŁUCKI, PIOTR BECZAŁA, ZDZISŁAW BEKSIŃSKI, INA BENITA, WACŁAW BERENT, MAJA BEREZOWSKA, JERZY BEREŚ, JERZY BIŃCZYCKI, JAN BIAŁOSTOCKI, MIRON BIAŁOSZEWSKI, HANKA BIELICKA, BOŻENA BISKUPSKA, JACEK BIERIEZIN, BARBARA BITTNERÓWNA, JACEK BOCHEŃSKI, EUGENIUSZ BODO, ANTONI BOHDZIEWICZ, WALERIAN BOROWCZYK, JERZY BOSSAK, TADEUSZ BOY-ŻELEŃSKI, KAZIMIERZ BRANDYS, MARIAN BRANDYS, STEFAN BRATKOWSKI, EWA BRAUN, TADEUSZ BREZA, FRANCISZEK BRODNIEWICZ, ADAM BRODZISZ, GRAŻYNA BRODZIŃSKA, STANISŁAW BRUDNY, WŁADYSŁAW BRONIEWSKI, KAZIMIERZ BRUSIKIEWICZ, JERZY BRALCZYK, STEFAN BRATKOWSKI, ERNEST BRYLL, JAN BRZECHWA, TADEUSZ BRZOZOWSKI, LESZEK BUGAJSKI, IRENA BYRSKA, PIOTR CIEPLAK, JAN CHEŁMOŃSKI, TADEUSZ CHMIELEWSKI, JADWIGA CHOJNACKA, WANDA CHOTOMSKA, STEFAN CHWIN, LEON CHWISTEK, SYLWESTER CHĘCIŃSKI,TOMASZ CIECIERSKI, ROMAN CIEŚLEWICZ, JAN CYBIS, ZBIGNIEW CYBULSKI, JÓZEF CZAPSKI, JÓZEF CZECHOWICZ, ELŻBIETA CZYŻEWSKA, TYTUS CZYŻEWSKI, DOBIESŁAW DAMIĘCKI, KAZIMIERZ DEJMEK, EWA DEMARCZYK, ADAM DIDUR, MARIUSZ DMOCHOWSKI, ZDZISŁAWA DONAT, JAN DOBKOWSKI, JAN DOBRACZYŃSKI, JERZY DOBROWOLSKI, STANISŁW RYSZARD DOBROWOLSKI, TADEUSZ DOMINIK, FERDYNAND DRABIK, WINCENTY DRABIK, CONRAD DRZEWIECKI, JERZY DUDA-GRACZ, MARIA DULĘBA, XAWERY DUNIKOWSKI, URSZULA DUDZIAK, ALEKSANDER DZWONKOWSKI, EDWARD DWURNIK, WIESŁAW DYMNY, ADOLF DYMSZA, EDWARD DZIEWOŃSKI, MARIA DĄBROWSKA, LESZEK DŁUGOSZ, MAREK EDELMAN, PAWEŁ EDELMAN, EUGENIUSZ EIBISCH, IRENA EICHLERÓWNA, STASYS EIDRGIEVCIUS, JAN ENGLERT, WOJCIECH FANGOR, ANTONI FAŁAT, ANTONI FERTNER, JERZY FICOWSKI, STANISŁAW FIJAŁKOWSKI, TADEUSZ FIJEWSKI, KORNEL FILIPOWICZ, FRANC FISZER, MIECZYSŁAW FOGG, ALEKSANDER FORD, MARIA FOŁTYN, PIOTR FRONCZEWSKI, JAN FRYCZ, KAROL FRYCZ, TADEUSZ GAJCY, JANUSZ GAJOS, NATALIA GAŁCZYŃSKA, KONSTANTY ILDEFONS GAŁCZYŃSKI, WOJCIECH GERSON, ALEKSANDER GIEJSZTOR, JERZY GIEDROYC, STEFAN GIEROWSKI, ALEKSANDER GIERYMSKI, IGNACY GOGOLEWSKI, POLA GOJAWICZYŃSKA,WITOLD GOMBROWICZ, HENRYK GOTLIB, LEOPOLD GOTTLIEB, WIESŁAW GOŁAS, ANDRZEJ GRABOWSKI, MAREK GRECHUTA, STANISŁAW GROCHOWIAK, STEFANIA GRODZIEŃSKA, HELENA GROSSÓWNA, JERZY GROTOWSKI, ARTUR GROTTGER, WITOLD GRUCA, GUSTAW HERLING-GRUDZIŃSKI, STANISŁAW GRUSZCZYŃSKI, JERZY GRUZA, HENRYK GRYNBERG, JERZY GRZEGORZEWSKI, ADAM GRZYMAŁA-SIEDLECKI, HENRYK MIKOŁAJ GÓRECKI, WIESŁAW GÓRNICKI, EWA GŁOWACKA, JANUSZ GŁOWACKI, STANISŁAW HADYNA, LODA HALAMA, RYSZARDA HANIN, ADAM HANUSZKIEWICZ, JERZY HARASYMOWICZ, JULIA HARTWIG, WŁADYSŁAW HASIOR, WOJCIECH HASS, WŁADYSŁAW HAŃCZA, MARIAN HEMAR, JÓZEF HEN, ZBIGNIEW HERBERT, PAWEŁ HERTZ, ANDRZEJ HIOLSKI, MAREK HŁASKO, JERZY HOFFMAN, VLASTIMIL HOFMAN, AGNIESZKA HOLLAND, ADAM HOLLENDER, GUSTAW HOLOUBEK, WILAM HORZYCA, ZYGMUNT HUEBNER, JERZY HULEWICZ, SŁAWOMIR IDZIAK, ROMAN INGARDEN, IRENEUSZ IREDYŃSKI, KAROL IRZYKOWSKI, JAROSŁAW IWASZKIEWICZ, KAZIMIERA IŁŁAKOWICZÓWNA, KORA JACKOWSKA, MIECZYSŁAW JAHODA, TADEUSZ JANCZAR, MARIA JANION, ALINA JANOWSKA, STEFAN JARACZ, MARIA JAREMA, JERZY JAROCKI, STANISŁAW JASIUKIEWICZ, ZOFIA JAROSZEWSKA, PAWEŁ JASIENICA, BRUNO JASIEŃSKI, JERZY JURANDOT, MARIA PAWLIKOWSKA-JASNORZEWSKA, MIECZYSŁAW JASTRUN, TOMASZ JASTRUN, KALINA JĘDRUSIK, ALEKSANDER KOBZDEJ, JACEK KACZMARSKI, BOGUSŁAW KACZYŃSKI, JULIUSZ KADEN-BANDROWSKI, JERZY KALINA, ANNA KAMIEŃSKA, IDA KAMIŃSKA, STANISŁAW KAMOCKI, JERZY KAMAS, TADEUSZ KANTOR, MARIA KANIEWSKA, RYSZARD KAPUŚCIŃSKI, WOJCIECH KAROLAK, ALFONS KARPIŃSKI, TYMOTEUSZ KARPOWICZ, JAN KASPROWICZ, JACEK KASPRZYK, JERZY KAWALEROWICZ, ANTONINA KAWECKA, JAN KIEPURA, KRZYSZTOF KIEŚLOWSKI, WOJCIECH KILAR, STEFAN KISIELEWSKI, ADAM KILIAN, KRZYSZTOF KNITTEL, BOGUMIŁ KOBIELA, KATARZYNA KOBRO, JAN KOBUSZEWSKI, SZYMON KOBYLIŃSKI, JAN KOTT, MARCELINA SEMBRICH-KOCHAŃSKA, JONASZ KOFTA, JANINA KOROLEWICZ-WAYDOWA, KRZYSZTOF KOMEDA, MARIA KOMORNICKA, MAJA KOMOROWSKA, MARIAN KOŁODZIEJ, JÓZEF KONDRAT, ZYGMUNT KONIECZNY, TADEUSZ KONWICKI, WŁADYSŁAW KOPALIŃSKI, JERZY KORCZAK, KAZIMIERZ KORD, ŁUKASZ KOROLKIEWICZ, ANDRZEJ KORZYŃSKI, JERZY KOSIŃSKI, JULIUSZ KOSSAK, WOJCIECH KOSSAK, ZOFIA KOSSAK-SZCZUCKA, BARBARA KOSTRZEWSKA, TADEUSZ KOTARBIŃSKI, BOHDAN KORZENIEWSKI, KRZYSZTOF KOWALEWSKI, ANKA KOWALSKA, HUGON KOWALSKI, WACŁAW KOWALSKI, URSZULA KOZIOŁ, KATARZYNA KOZYRA, LESZEK KOŁAKOWSKI, BARBARA KRAFFTÓWNA, HANNA KRALL, ROMAN KRAMSZTYK, EDWARD KRASIŃSKI, ADAM KRECZMAR, JAN KRECZMAR, JERZY KRECZMAR, LEON KRUCZKOWSKI, LOPEK KRUKOWSKI, NIKIFOR KRYNICKI, LUDWIK KRZYWICKI, IRENA KRZYWICKA, TERESA KUBIAK, ZYGMUNT KUBIAK, ZOFIA KUCÓWNA, KAZIMIERZ KUTZ, DARIUSZ KUC, JOANNA KULMOWA, PIOTR KUNCEWICZ, MARIA KUNCEWICZOWA, JAN KURNAKOWICZ, JACEK KUROŃ, ANDRZEJ KURYLEWICZ, ALEKSANDRA KURZAK, ANDRZEJ KUŚNIEWICZ, SŁAWA KWAŚNIEWSKA, IRENA KWIATKOWSKA, MARIUSZ KWIECIEŃ, EDWARD KŁOSIŃSKI, EWA LASSEK, ZYGMUNT LATOSZEWSKI, JAN LEBENSTEIN, JAN LECHOŃ, STANISŁAW LEM, ALFRED LENICA, JAN LENICA, JERZY LENCZEWSKI, JERZY LESZCZYŃSKI, ZBIGNIEW LIBERA, DANIEL LIBESKIND, JERZY LIEBERT, JERZY LIMON, BOGUSŁAW LINDA, ERYK LIPIŃSKI, EWA LIPSKA, JERZY LIPMAN, MICHAŁ LORENC, KRYSTIAN LUPA, BOLESŁW LEŚMIAN, WITOLD LUTOSŁAWSKI, ANDRZEJ MAJEWSKI, TADEUSZ MAKOWSKI, JERZY MAKSYMIUK, KORNEL MAKUSZYŃSKI, JACEK MALCZEWSKI, DOROTA MASŁOWSKA, IGA MAYER, MARIA MALICKA, ALEKSANDER MAŁACHOWSKI, MACIEJ MAŁECKI, ZOFIA MAŁYNICZ, LESZEK MĄDZIK, JÓZEF MEHHOFFER, ZYGMUNT MENKES, LUCYNA MESSAL, ADAM MICHNIK, WIESŁAW MICHNIKOWSKI, TADEUSZ MINC, JERZY MIERZEJEWSKI, HALINA MIKOŁAJSKA, JAN MIODEK, KAZIMIERZ MIKULSKI, JANUSZ MINKIEWICZ, ALEKSANDER MINKOWSKI, ANTONI MARIANOWICZ, ARTUR MIĘDZYRZECKI, CZESŁAW MIŁOSZ, ANDRZEJ MLECZKO, KUBA MORGENSTERN, LESZEK MOŻDŻER, ZOFIA MROZOWSKA, SŁAWOMIR MROŻEK, ZDZISŁAW MROŻEWSKI, JANUSZ MUNIAK, ANDZEJ MUNK, MELA MUTER, PAWEŁ MYKIETYN, JAN MŁODOŻENIEC, STANISŁAW MŁODOŻENIEC, EMIL MŁYNARSKI, WOJCIECH MŁYNARSKI, ARTUR NACHT-SAMBORSKI, WŁODZIMIERZ NAHORNY, ZBIGNIEW NAMYSŁOWSKI, WOJCIECH NATANSON, ZOFIA NAŁKOWSKA, ZOFIA NASIEROWSKA, POLA NEGRI, IRENA NETTO, TYMON NIESIOŁOWSKI, CZESŁAW NIEMEN, DOROTA NIEZNALSKA, WACŁAW NIŻYŃSKI, ADOLF NOWACZYŃSKI, JAN NOWICKI, JERZY NOWOSIELSKI, WIESŁAW OCHMAN, RAFAŁ OLBIŃSKI, DANIEL OLBRYCHSKI, TADEUSZ OLSZA, KAZIMIERZ OPALIŃSKI, TOMASZ OPAŁKA, HANKA ORDONÓWNA, WŁADYSŁAW ORKAN, ANDRZEJ OSĘKA, AGNIESZKA OSIECKA, JULIUSZ OSTERWA, IGNACY JAN PADEREWSKI, JÓZEF PANKIEWICZ, ANDRZEJ PANUFNIK, BOGDAN PAPROCKI, JAN PARANDOWSKI, TEODOR PARNICKI, BRONISŁAW PAWLIK, OLGA PASIECZNIK, LEON PASTERNAK, KRZYSZTOF PASTOR, WŁODEK PAWLIK, PAWEŁ PAWLIKOWSKI, JAN KANTY PAWLUŚKIEWICZ, JULIAN PAŁKA, TADEUSZ PEIPER, SŁAWOMIR PIETRAS, KRZYSZTOF PENDERECKI, STANISŁAWA PERZANOWSKA, WŁODZIMIERZ PERZYŃSKI, JAN PESZEK, JACEK PETRYCKI, FRANCISZEK PIECZKA, JERZY PILCH, BOHDAN PNIEWSKI, ZULA POGORZESKA, WOJCIECH POKORA, WANDA POLAŃSKA, ROMAN POLAŃSKI, ANNA POLONY, ANDRZEJ PONIEDZIELSKI, MARIA PRZYBYŁKO-POTOCKA, PIOTR POTWOROWSKI, HALINA POŚWIATOWSKA, ZBIGNIEW PREISNER, ANDRZEJ PRONASZKO, ZBIGNIEW PRONASZKO, SŁAWA PRZYBYLSKA, IGOR PRZEGRODZKI, JERZY PRZEŹDZIECKI, JEREMI PRZYBORA, JULIAN PRZYBOŚ, STANISŁAW PRZYBYSZEWSKI, WOJCIECH PSZONIAK, KRZYSZTOF PTAK, JAN PTASZYN-WRÓBLEWSKI, KONSTANTY PUZYNA, ANDRZEJ PĄGOWSKI, ANNA SENIUK, KRYSTYNA SZOSTEK-RADKOWA, STANISŁAW RADWAN, ANATOL RADZINOWICZ, BARBARA RACHWALSKA, JERZY RADZIWIŁOWICZ, BARBARA RAJSKA, JADWIGA RAPPE, JAN RESZKE, EDWARD RESZKE, WŁADYSŁAW REYMONT, TADEUSZ RITTNER, JÓZEF ROBAKOWSKI, HENRYK RODAKOWSKI, JANINA ROMANÓWNA, JADWIGA ROMAŃSKA, HENRYK ROSTWOROWSKI, TERESA ROSZKOWSKA, WITOLD ROWICKI, KAROL HUBERT ROZTWOROWSKI, ARTUR RUBINSTEIN, ADOLF RUDNICKI, JANUSZ RUDNICKI, KAZIMIERZ RUDZKI, FERDYNAND RUSZCZYC, ZBIGNIEW RYBCZYŃSKI, JAN RYBKOWSKI, EUSTACHY RYLSKI, JAROSŁAW MAREK RYMKIEWICZ, ZYGMUNT RYTKA, TADEUSZ RÓŻEWICZ, IRENA SANTOR, WIKTOR SADOWSKI, ZYGMUNT SAMOSIUK, ADA SARI, WILHELM SASNAL, JERZY SATANOWSKI, OLGA SAWICKA, JAN SAWKA, ALEKSANDRA ŚLĄSKA, JÓZEF SZAJNA, BOGUSŁAW SCHAEFFER, LEON SCHILLER, BRUNO SCHULZ, LUDWIG SEMPOLIŃSKI, ANDRZEJ SEWERYN, WANDA SIEMASZKOWA, WOJCIECH SIEMION, WOJTEK SIUDMAK, HANNA SKARŻANKA, JERZY SKARŻYŃSKI, WŁADYSAW SKOCZYLAS, JERZY SKOLIMOWSKI, JAN SKRZEK, PIOTR SKRZYNECKI, KRYSTYNA SKUSZANKA, WOJCIECH SMARZOWSKI, JADWIGA SMOSARSKA, BOGNA SOKORSKA, LUDWIG SOLSKI, IRENA SOLSKA, EDWARD STACHURA, LEOPOLD STAFF, JAN STANISŁAWSKI, EWA STAROWIEYSKA, FRANCISZEK STAROWIEYSKI, ALLAN STARSKI, HENRYK STARZEWSKI, ANDRZEJ STASIUK, TOMASZ STAŃKO, MARTA STEBNICKA, KAZIMIERZ JUNOSZA-STĘPOWSKI, ANATOL STERN, ANDRZEJ STRUG, ANDRZEJ STRUMIŁŁO, ZOFIA STRYJEŃSKA, JULIAN STRYJKOWSKI, WŁADYSŁAW STRZEMIŃSKI, JERZY STUHR, DANUTA SZAFLARSKA, JAN SZANCENBACH, JERZY SZANIAWSKI, LUCYNA SZCZEPAŃSKA, KRYSTYNA SZCZEPAŃSKA, JAN JÓZEF SZCZEPAŃSKI, ANDRZEJ SZCZYPIORSKI, WŁADYSŁAW SZPILMAN, SZYMON SZURMIEJ, ARNOLD SZYFMAN, KAROL SZYMANOWSKI, STANISŁAW SZYMAŃSKI, WISŁAWA SZYMBORSKA, WITOLD SOBOCIŃSKI, PIOTR SOBOCIŃSKI, MACIEJ SŁOMCZYŃSKI, ANTONI SŁONIMSKI, KONRAD SWINARSKI, LEON TARASEWICZ, JAN TARASIN, WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ, JERZY TCHÓRZEWSKI, JERZY TOEPLITZ, WŁODZIMIERZ PRZERWA-TETMAJER, STEFANIA TOCZYSKA, OLGA TOKARCZUK, HENRYK TOMASZEWSKI, FELIKS TOPOLSKI, BARBARA TORUŃCZYK, STANISŁAW TOŁWIŃSKI, JERZY TRELA, ANDRZEJ TRZASKOWSKI, JERZY TUROWICZ, JULIAN TUWIM, KS. JAN TWARDOWSKI, STANISŁAW TYM, LEOPOLD TYRMAND, PIOTR UKLAŃSKI, MAGDA UMER, MICHAŁ URBANIAK, ANDRZEJ WAJDA, BRONISŁAWA WAJS-PAPUSZA, MAREK WALCZEWSKI, JERZY WALDORF, MAŁGORZATA WALEWSKA, ZYGMUNT WALISZEWSKI, KRZYSZTOF WARLIKOWSKI, JANUSZ WARNECKI, HENRYK WARS, WANDA WARSKA, JERZY WASOWSKI, ALEKSANDER WAT, JANUSZ WARMIŃSKI, MELCHIOR WAŃKOWICZ, ADAM WAŻYK, KURT WEBER, WOJCIECH WEISS, WANDA WERMIŃSKA, WANDA WERTENSTEIN, EMIL WESOŁOWSKI, MARIA WIERCIŃSKA, EDMUND WIERCIŃSKI, KAZIMIERZ WIERZYŃSKI, ROMAN WILHELMI, GERARD WILK, HALINA WINIARSKA, KAZIMIERZ WIŁKOMIRSKI, WANDA WIŁKOMIRSKA, KAZIMIERZ WIŚNIAK, BOHDAN WODICZKO, STANISŁAW WOHL, RAFAŁ WOJACZEK, MACIEJ WOJTYSZKO, WIKTOR WOROSZYLSKI, SŁAWOMIR WOŹNIAK, CZESŁAW WOŁŁEJKO, ANDRZEJ WRÓBLEWSKI, STANISŁAW IGNACY WITKIEWICZ, JANUSZ WIŚNIEWSKI, TADEUSZ WYBULT, JERZY WÓJCIK, EWA WYCICHOWSKA, LEON WYCZÓŁKOWSKI, KAZIMIERZ WYKA, MARIAN WYRZYKOWSKI, LIDIA WYSOCKA, STANISŁAWA WYSOCKA, STANISŁAW WYSPIAŃSKI, HALINA WYRODEK, ANDZREJ WŁAST, ALEKSANDER WĘGIERKO, JÓZEF WĘGRZYN, JACEK WOSZCZEROWICZ, MAGDA TERESA WÓJCIK, KRYSTYNA ZACHWATOWICZ-WAJDA, ADAM ZAGAJEWSKI, WOJCIECH ZAMECZNIK, LIDIA ZAMKOW, AUGUST ZAMOYSKI, XYMENA ZANIEWSKA, KRZYSZTOF ZANUSSI, ZBIGNIEW ZAPASIEWICZ, GABRIELA ZAPOLSKA, ANDZREJ ZARYCKI, JERZY ZAWIEYSKI, BARBARA ZBROŻYNA, EMIL ZEGADŁOWICZ, ALEKSANDER ZELWEROWICZ, STEFAN ŻEROMSKI, MIRA ZIMIŃSKA-SYGIETYŃSKA, STANISŁAW SYGIETYŃSKI, KRYSTIAN ZIMERMAN, MICHAŁ ZNICZ, MACIEJ ZEMBATY, ALEKSANDER ŻABCZYŃSKI, BERNARD ŁADYSZ, ANDRZEJ ŁAPICKI, EDAWRD ŻEBROWSKI, TAMARA ŁEMPICKA, FRANCISZEK ŻMURKO, TADEUSZ ŁOMNICKI, TOMASZ ŁUBIEŃSKI, OLGIERD ŁUKASZEWICZ, JULIUSZ ŻURAWSKI, ANDRZEJ ŻUŁAWSKI, TERESA ŻYLIS-GARA, JAN ŚWIDERSKI, ANNA ŚWIERSZCZYŃSKA, WALDEMAR ŚWIERZY, MIECZYSŁAW ŚWIĘCICKI, MIECZYSŁAWA ĆWIKLIŃSKA.

Mogłabym pisać w nieskończoność. Lista ta się nie kończy, pięknieje i puchnie. Nieprawdopodobna ilość wspaniałych ludzi, wielkich artystów, którzy ukształtowali nasze myśli i nauczyli czuć i być. (Nie wszystkich). To Oni są Polską. Ludzie są Polską. Bogactwo nieprzebrane. Ten bilans stulecia wydaje się ok.

Krystyna Janda, kobieta.onet.pl, 09.11.2018

https://kobieta.onet.pl/krystyna-janda-uklony-dla-nich-za-wszystko-co-nam-dali/pd0zjdp