Dyrygent

Rok: 1979
Premiera: 1980. 03. 24
Gatunek: Film psychologiczny
Produkcja: Polska

Dane techniczne: Barwny. 2794 m. 102 m.
W napisach filmu informacja: „Pomysł filmu powstał z opowiadań i rozmów z dyrygentem Andrzejem Markowskim”
Plenery: Warszawa (INTRACO, Hotel „Solec”), Nowy Jork.

Opis: Kiedy poproszono Ingmara Bergmana, by sporządził listę jedenastu filmów, które zrobiły na nim największe wrażenie. Mistrz propozycję przyjął. Wśród znamienitej jedenastki na drugiej pozycji znalazł się film polski. Był nim „Dyrygent” Andrzeja Wajdy. Jakie były przyczyny takiej nobilitacji utworu, o którym krytycy polscy pisali, że nie należy do najlepszych nawet w dorobku Wajdy? Być może, obecny w „Dyrygencie” motyw „poszukiwania straconego czasu”, stale występujący także u autora „Tam, gdzie rosną poziomki”? Być może. Niewątpliwie film Wajdy znacznie lepiej przyjęto za granicą niż w kraju. „Dyrygent” zdobył wiele prestiżowych nagród, w tym na tak znanych festiwalach, jak w San Sebastian czy Santander. Europejskiemu widzowi bardzo przypadła do gustu dramatyczna historia trojga ludzi, dla których przygodą życia stała się muzyka. Marta jest młodą, utalentowaną skrzypaczką. Przebywając na stypendium w Stanach Zjednoczonych spotyka Johna Lasockiego – światowej sławy dyrygenta, który był niegdyś wielką miłością jej matki. Wstrząs spowodowany spotkaniem z Martą budzi u starego mistrza pragnienie powrotu do przeszłości. Lasocki zrywa kontrakty, nie dba o terminy i zawarte wcześniej zobowiązania. Przyjeżdża do Polski, do prowincjonalnego miasta, gdzie urodził się przed siedemdziesięciu kilku laty. Chce tu poprowadzić V Symfonię Beethovena, którą wykona miejscowa orkiestra. Jej dyrektorem jest jednak mąż Marty – ambitny i nieco zagubiony Adam. W przyjeździe Lasockiego widzi swoją wielką szansę, ale obawia się konfrontacji z artystą takiego formatu. Dostrzega fascynację Marty wielkim dyrygentem, jego skromność, życzliwość i głębokie zrozumienie istoty muzyki. Narasta w nim poczucie niejasnego zagrożenia, które zaczyna przeradzać się w zawiść, agresję, a nawet histerię. Lasocki nagle umiera. Marta pozostaje z mężem, ale ostro osądza jego postawę i charakter. Johna Lasockiego zagrał gwiazdor kina brytyjskiego – John Gielgud. Martę – stojąca wówczas u progu wielkiej kariery Krystyna Janda, Adama zaś – jej ówczesny mąż Andrzej Seweryn. I to właśnie on zebrał najlepsze recenzje. Jako jedyny nadał swej postaci rys niekłamanego tragizmu. Krytyka wytykała Wajdzie, że niedostatecznie wykorzystał rolę muzyki Beethovena. „V Symfonia” mogła być metaforycznym komentarzem do powikłanych losów bohaterów, a stała się tylko pięknym dodatkiem – pisano. Mimo to jednak „Dyrygent” pozostał przenikliwym zapisem „rozdygotanych” stosunków między ludźmi; niepewności postaw i ideałów; przejściowości i względności wzorców kulturowych.

Reżyseria: Andrzej Wajda
Współpraca reżyserska: Jakub Z. Ruciński , Andrzej Kazanecki ,Jolanta Jedynak
Asystent reżysera: Wiesław Saniewski
Scenariusz: Andrzej Kijowski
Zdjęcia: Sławomir Idziak
Operator kamery: Piotr Kwiatkowski
Współpraca operatorska: Bogdan Stankiewicz , Jerzy Tomczuk
Scenografia: Allan Starski
Współpraca scenograficzna: Maria Lubelska , Joanna Lebanow
Dekoracja wnętrz: Maria Osiecka-Kuminek
Współpraca dekoratorska: Józef Runo
Kostiumy: Wiesława Starska
Współpraca kostiumograficzna: Anna Płochocka
Muzyka: Ludwig van Beethoven
Konsultacja muzyczna: Małgorzata Jaworska
Dźwięk: Piotr Zawadzki
Współpraca dźwiękowa: Dorota Tuchołka , Wacław Borawski ,Stanisław Hojden
Montaż: Halina Prugar
Współpraca montażowa: Barbara Grodner , Ewa Smal
Charakteryzacja: Anna Adamek , Grażyna Dąbrowska
Fotosy: Renata Pajchel
Kierownictwo produkcji: Barbara Pec-Ślesicka
Organizacja produkcji: Alina Kłobukowska , Tomasz Bek , Maciej Skalski , Jolanta Jarzęcka , Wanda Helbert
Produkcja: Zespół Filmowy X
Laboratorium: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych (Warszawa)
Obsada aktorska: John Gielgud (John Lasocki), Krystyna Janda(Marta), Andrzej Seweryn (Adam Pietryk, mąż Marty), Jan Ciecierski (ojciec Marty), Tadeusz Czechowski (pan Tadzio, skrzypek w orkiestrze), Marek Dąbrowski (urzędnik z Wydziału Kultury), Józef Fryźlewicz (wojewoda), Janusz Gajos (dygnitarz z Warszawy), Stanisław Górka (kontrabasista z orkiestry), Jerzy Kleyn , Mary Ann Krasiński (amerykańska koleżanka Marty), Anna Łopatowska (Anna, skrzypaczka), Elżbieta Strzałkowska , Maria Seweryn (Marysia, córka Marty i Adama), Jerzy Szmidt , Mewis Walker (Lilian, żona Lasockiego), Wojciech Wysocki (Kwiatkowski, skrzypek w orkiestrze), Stanisław Zatłoka (pan Rysio, członek orkiestry), Orkiestra Symfoniczna Centralnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego , Mariusz Gorczyński (skrzypek z Warszawy; nie występuje w czołówce)

Nagrody
1980 Andrzej Seweryn Berlin (MFF)-„Srebrny Niedźwiedź” za rolę
1980 Andrzej Wajda San Sebastian (MFF)-nagroda FIPRESCI
1980 Andrzej Wajda San Sebastian (MFF)-nagroda Baskijskiego Towarzystwa Kulturalnego
1980 Andrzej Wajda San Sebastian (MFF)-nagroda OCIC (Międzynarodowa Organizacja Katolicka d/s Filmu)
1981 Andrzej Wajda Belgrad (MFF „FEST”)-Nagroda Główna

Pierwowzór: DYRYGENT
pierwodruk: Twórczość 1978 nr 5 s. 9-39; w czołówce nie ma informacji o pierwowzorze literackim scenariusza, informacja za słownikiem „Współcześni pisarze i badacze literatury. T. 4”
Gatunek: Opowiadanie
Autor pierwowzoru: Andrzej Kijowski

Utwór muzyczny: SYMFONIA NR 5
Muzyka: Ludwig van Beethoven
Wykonanie muzyki: Wielka Orkiestra Symfoniczna PRiTv (Katowice)
Dyrygent: Stanisław Wisłocki

Zobacz także w naszych innych bazach:
Bibliografia – DYRYGENT